Mali Filmski Pojmovnik (A-I)

Autor: Krešimir Mikić

O filmu se često govori, točno i pogrešno. Stoga smo nastojali na jednom mjesto objaviti one osnovne pojmove koji se češće rabe u filmskoj teoriji i praksi a koje bi u današnje medijsko doba trebao poznavati svaki naš čitatelj.

A-FILM
naziv za visokobudžetni film kojim se teži postići profitabilnost i prestiž. Dolazi iz prikazivačke prakse u SAD-u kada su se prikazivala dva filma za cijenu jedne ulaznice. Glavni film bio je A-film, a drugi niskobudžetni, obično kraći B-film.

ADAPTACIJA
Preoblikovanje književnog djela u film.

ACADEMY OF MOTION PICTURE ARTS AND SCIENCES
neprofitna američka organizacija utemeljena 1927.g. Članovi mogu biti s trinaest područja filmske umjetnosti, od glumaca do redatelja. Ova organizacija danas broji oko 5000 članova, a najpoznatija je po dodjeli nagrade Oscar.

ACTORS STUDIO
jedna od najpoznatijih škola za profesionalne glumce koju su 1947. g. utemeljili Elia Kazan, Robert Lewis i Cheryl Crawford. Osobitu pozornost škola posvećuje improvizaciji, skupnom radu, upoznavanju vlastite osobnosti. Njeni učenici, između ostalih, bili su: Marlon Brando, James Dean, Montgomery Clift, Paul Newman, Dustin Hoffman i dr.

AKADEMIJIN FORMAT
standardna veličina filmske slike s odnosom stranica 1: 1.37 utemeljena 1932. g. Academy of Motion Picture Arts and Sciences (AMPAS)

ALTERNATIVNI FILM
film čija proizvodnja, distribucija i prikazivanje odstupaju od oblika dominantne kinematografije. U alternativni film ulaze sve vrste eksperimentalnog i avangardnog filma.

AMATERSKI FILM
film koji je djelo amatera tj. zaljubljenika u filmsku umjetnost i nastaje mimo profesijskih zadataka te ne služi strukovnoj afirmaciji filmaša. Još se rabi naziv neprofesijski film.

AMBIJENTALNO SVJETLO
svjetlo nađeno u nekom prostoru pri kojem se snima film.

AMERIČKA NOĆ ( DAY- FOR- NIGHT CINEMATOGRAPHY )
označava posebnu tehniku snimanja noćnih prizora pri danjem svjetlu.

ANIMACIJA
filmski rod u kojem se ne snima sam prizor u pokretu, nego se pokret dobiva snimanjem faznih promjena statične situacije sličice po sličicu.Animirati se mogu živi ljudi (piksilacija), predmeti (animacija predmeta), modeli (animacija lutaka ili luta film, plastelinska animacija ili animacija gline i sl.), crteži slika (crtani film), računalno programirane slike (računalna animacija) i drugo.

ANKETNA METODA
Dokumentaristički postupak utemeljen na razgovoru (intervju) sa snimanom osobom koji se još naziva metoda razgovora.

APSOLUTNI FILM

vrsta eksperimentalnog filma koji pokušava dočarati novu, drukčiju stvarnost, stavljajući narativnu funkciju u drugi plan, a naglašavajući ritam i psihološki kontinuitet.

APSTRAKTNI FILM
film koji ne prikazuje stvarni svijet već stvara, pomoću ritmičke izmjene imaginarnih oblika, ploha, geometrijskih konstrukcija, novi filmski doživljaj.

ASISTENT
pomoćnik. Ovisno o složenosti snimanja filma, u ekipi djeluje jedan ili više pomoćnika (redatelja, snimatelja, kostimografa, scenografa, montažera i drugih).

AUTOR
osoba koja sudjeluje u tvorbi filma, a čiji je osobni umjetnički doprinos posebice vidljiv. Autorima filmskog djela smatraju se: redatelj, scenarist, snimatelj, scenograf, kostimograf, skladatelj, montažer, masker i eventualno drugi.

AUTORSKI FILM
film koji je, prvenstveno, osobni stvaralački iskaz autora s karakterističnim stilom i svjetonazorom, pri čemu se glavnim autorom smatra redatelj.

AVANGARDA
nekonvencionalni, nedominantni ili eksperimentalni filmovi

AV-MEDIJI
audio-vizualni mediji (radio, film, televizija i drugi)

B- FILM
naziv za niskobudžetni neprestižni film, često nastao izvan studijskog sustava u tzv. nezavisnoj produkciji.

BACK PROJEKCIJA
stražnja projekcija. Vrsta trika kad se na polupropusni ekran projicira slika (pozadina) za radnju u prednjem planu pri snimanju u studiju.

BIOSKOP
Naziv za uređaj koji je 1894. g. izumio Max Skladanovsky, a koja je u ranom periodu razvoja kinematografije služio za prikazivanje tzv. “ živih slika ”.

BLOCKBUSTER
naziv za film koji je sniman krajnje skupo i raskošno, s ciljem da zaradi veliku zaradu.

BLUE SCREEN
tehnika snimanja u kojoj glumci glume ispred velikog, jednolično plavog ekrana u studiju, a u taj se plavi snimak kasnije složenim postupkom ukopira neki posebno snimljen pozadinski prizor.

BOX OFFICE
ukupna zarada nekog filma na blagajnama kina.

CAMÉRA- STYLO
francuski naziv koji doslovno znači „kamera pero“. Teoretičar Astruc njime ukazuje na činjenicu da redatelj rabi kameru na osoban, emotivan i raspravljački način, kako to rade pisci s perom.

CRTANI FILM
vrsta kinematografske animacije koja se temelji na nužnosti da se za sekundu trajanja filmske projekcije, nacrtaju, oboje i snime 24 uzastopne faze nekog pokreta, koje projiciranjem stvaraju iluziju kontinuiranog pokreta.

ČISTI FILM
pojam nastao 20- ih godina u Francuskoj. Odnosi se na oslobađanje filma, ne samo fabule, već i svakog drugog prepoznatljivog sadržaja, nastojeći ga što više približiti zakonitostima glazbene i likovne umjetnosti.

DIKCIJA
način izgovaranja riječi, slogova i zvukova u govoru, pjevanju i recitiranju.

DINAMIKA FILMA
označava mjeru smjenjivanja ritmičkih elemenata u filmu ( kretanje kamere, pokreti u prizoru, promjena kadrova i dr. )

DIRECTOR’ S CUT
redateljska montažna verzija snimljenog filma koja se razlikuje od producentske verzije.

DIREKTOR FILMA
osoba koja rukovodi svim organizacijskim (financijskim) i administrativnim poslovima tijekom stvaranja filma.

DIREKTOR FOTOGRAFIJE
autor fotografskog dijela filma koji određuje osvjetljenje, položaj i način kretanja kamere. Još se rabi naziv glavni snimatelj.

DISTRIBUCIJA
označava proces nabave, obrade i iznajmljivanja filmova kinematografskoj i televizijskoj mreži. Otkupljujući filmove od proizvođača, distributerske se kuće bave i njihovim umnažanjem, prevođenjem te izradbom reklamnog materijala.

DOKUMENTARNI FILM
u najširem smislu to je film u kojem se prikazuju zbiljski događaji i osobe u zbiljnosti prirodnih, životnih i društvenih tijekova.

DOLBY
zvučna tehnika koja potiskuje tonske smetnje (šumove).

DRAMATURGIJA
umijeće sklapanja filmske cjeline, uklapanja pojedinih postupaka u šire izlagačke cjeline. To je ujedno teorijska disciplina koja proučava načela dramaturške konstrukcije filma.

DRIVE-IN
vrsta kinematografa, osobito popularna u SAD- u, koji se nalazi na velikom parkiralištu gdje se filmovi gledaju iz osobnih automobila.

DRUGA EKIPA (SECOND UNIT)
kod snimanja zahtjevnijih filmova ( spektakli, akcijski filmovi i sl. ) uz standardnu filmsku ekipu angažirana je i druga tj. pomoćna ekipa koja istodobno kad i glavna ekipa snima dopunske prizore.

DUBLER
Dvojnik koji u opasnim prizorima zamjenjuje glumca.

EKIPA
skupina ljudi, umjetničko i tehničko osoblje koje sudjeluje pri stvaranju nekog filma.

EKSPERIMENTALNI FILM
naziv za svaki film u kojem se pojavljuje neka inovacija na području filmskog izražavanja ili tretiranja tematike. To je ujedno naziv za sspecifične vrste filmova koje karakteriziraju navedena svojstva.

EKSTERIJER
vanstudijski prostor na kojemu se odvija snimanje filma.

ELIPSA
Izostavljanje dijela zbivanja koje je u središtu pozornosti. O izostavljenom dijelu može se zaključiti iz prikazanih, neizostavljenih dijelova.

ESTETIKA FILMA
Filozofska disciplina koja proučava lijepo u filmskoj umjetnosti. Danas se pod tim podrazumijeva teorija filma.

FILMIČNOST
filmološki naziv koji, u prvom redu, označava osobine određenih motiva, tema ili narativnih konstrukcija, koje na efikasan i precizan način mogu biti prikazane na filmu.

FILMOGRAFIJA
kronološki poredana lista filmskih ostvarenja.

FILMOLOGIJA
znanost o filmu.

FILTAR
obojeni ili neobojeni materijal od optičkog tzv. plan- paralelnog stakla ili želatinske folije koji ima mogućnost propustljivosti dijela spektra, čime se postiže veći kontrast u slici, isticanje pojedine boje i sl. Stavlja se na objektiv kamere ili na izvore svjetla.

FLASHBACK
vraćanje unatrag u radnji filma

FONOGRAM
Zapis zvuka na filmsku vrpcu. Može biti optički i magnetski.

GEG
filmska dosjetka, neizbježan sastavni dio filmske komedije situacije. Temelji se na neočekivanim obratima i fizičkoj akciji.

GRAĐENO SVJETLO
stvaranje svjetlosnih sklopova, ugođaja , volumena i drugog s pomoću reflektora koji se rabe van kadra.

HDTV
televizija visoke oštrine. Posebnom tehnologijom postiže se elektronička slika koja približno odgovara filmskoj slici. Tako se mogu snimati filmovi elektroničkom tehnologijom, a da se ne uočavaju razlike obzirom na filmsku tehniku.

IMAX
širokoekranski sustav snimanja i projekcije razvijen u Kanadi. IMAX filmovi projicirani su na specijalnom ekranu, na filmskoj vrpci većih dimenzija i pri većoj učestalosti snimanja. Gledanje nekih IMAX filmova zahtijeva nošenje specijalnih naočala, čime se postiže učinak trodimenzionalnosti.

INDEPENDENT FILM
“nezavisni” filmovi, nastali u manjim filmskim kućama,van velikih filmskih studija

INSERT
dio filma koji se osjeća kao da je dodatno umetnut. Insert obično ima stilizacijski učinak.

INTERAKTIVNI FILM/VIDEO
vrsta filmske projekcije pri kojoj gledatelji mogu imati utjecaja na tijek radnje filma i na vizure iz kojih prate radnju filma uz pomoć posebnih upravljačkih naprava.

INTERIJER
Snimanje ili snimka unutarnjeg, zatvorenog ambijenta.

IZVRŠNI PRODUCENT (EXECUTIVE PRODUCER)
osoba koja često radi na više produkcija istodobno kontrolirajući financijsko poslovanje pri proizvodnji filma.

(nastavak slijedi)

Vezan tekst

Briga i nebriga o filmskoj prošlosti